Hiểu Rõ Sự Khác Biệt Giữa Futures Và Perpetual

Chào mừng các nhà giao dịch mới đến với thế giới năng động và đầy thách thức của thị trường hợp đồng tương lai tiền điện tử. Là một chuyên gia trong lĩnh vực này, tôi nhận thấy rằng một trong những rào cản ban đầu lớn nhất đối với người mới là nắm vững sự khác biệt cơ bản giữa các loại hợp đồng phái sinh phổ biến nhất: Hợp đồng Tương lai (Futures) truyền thống và Hợp đồng Vĩnh cửu (Perpetual Contracts) hay còn gọi là Vĩnh viễn.

Mặc dù cả hai đều là công cụ phái sinh cho phép bạn đầu cơ vào biến động giá của tài sản cơ sở (như Bitcoin) mà không cần sở hữu tài sản đó, cơ chế hoạt động, đặc biệt là cách chúng xử lý ngày đáo hạn và chi phí nắm giữ, lại hoàn toàn khác biệt. Việc hiểu rõ sự khác biệt này là điều tối quan trọng để xây dựng chiến lược giao dịch hiệu quả và quản lý rủi ro một cách thông minh.

Bài viết này sẽ đi sâu vào bản chất của từng loại hợp đồng, so sánh các yếu tố then chốt và giúp bạn quyết định công cụ nào phù hợp nhất với phong cách giao dịch của mình.

I. Hợp Đồng Tương Lai (Futures) Truyền Thống: Khái Niệm và Đặc Điểm

Hợp đồng tương lai là một thỏa thuận pháp lý để mua hoặc bán một tài sản cụ thể với một mức giá xác định vào một ngày cụ thể trong tương lai. Đây là công cụ tài chính đã tồn tại hàng thế kỷ trên các thị trường hàng hóa và chứng khoán truyền thống, và đã được áp dụng thành công vào thị trường tiền điện tử, ví dụ như Hợp đồng tương lai Bitcoin.

1. Bản Chất Của Hợp Đồng Tương Lai Tiền Điện Tử

Trong bối cảnh tiền điện tử, hợp đồng tương lai là một thỏa thuận giữa hai bên để trao đổi một lượng tiền điện tử nhất định (ví dụ: 1 BTC) tại một mức giá đã thỏa thuận trước (giá thực hiện) vào một ngày đã định (ngày đáo hạn).

**Giá Thực Hiện (Strike Price):** Mức giá mà giao dịch sẽ được thanh toán khi hợp đồng đáo hạn.
**Ngày Đáo Hạn (Expiration Date):** Đây là đặc điểm cốt lõi phân biệt Futures với Perpetual. Hợp đồng tương lai có ngày kết thúc hiệu lực cố định. Khi ngày này đến, giao dịch phải được thanh lý hoặc chuyển đổi thành giao dịch giao ngay (spot), tùy thuộc vào cơ chế của sàn giao dịch (thanh toán bằng tiền mặt hoặc giao hàng vật chất, mặc dù tiền điện tử thường là thanh toán bằng tiền mặt).

2. Cơ Chế Đáo Hạn và Tác Động

Sự tồn tại của ngày đáo hạn mang lại những hệ quả quan trọng cho nhà giao dịch:

**Kế Hoạch Giao Dịch:** Nhà giao dịch phải luôn theo dõi ngày đáo hạn. Nếu bạn đang giữ một vị thế mua (long) và không muốn thanh lý ở mức giá thị trường hiện tại, bạn phải đóng vị thế cũ và mở một vị thế mới (roll over) sang hợp đồng có ngày đáo hạn xa hơn, thường phải chịu một khoản phí hoặc chênh lệch giá nhất định.
**Sự Biến Động Gần Ngày Đáo Hạn:** Đôi khi, sự tập trung thanh lý hoặc tái cơ cấu vị thế gần ngày đáo hạn có thể gây ra sự biến động giá ngắn hạn bất thường.

3. Ưu Điểm Của Hợp Đồng Tương Lai Truyền Thống

**Tính Minh Bạch Về Chi Phí:** Chi phí nắm giữ vị thế được tính toán rõ ràng thông qua chênh lệch giá giữa hợp đồng hiện tại và hợp đồng đáo hạn xa hơn (contango hoặc backwardation).
**Phù Hợp Với Chiến Lược Dài Hạn:** Đối với các tổ chức hoặc nhà giao dịch muốn bảo hiểm rủi ro (hedging) trong một khung thời gian cụ thể, Futures truyền thống cung cấp sự chắc chắn về thời điểm kết thúc giao dịch.

II. Hợp Đồng Vĩnh Cửu (Perpetual Contracts): Sự Đổi Mới Của Thị Trường Crypto

Hợp đồng Vĩnh cửu (Perp) là một phát minh của thị trường tiền điện tử, được giới thiệu lần đầu bởi BitMEX. Chúng đã nhanh chóng trở thành công cụ giao dịch phái sinh tiền điện tử phổ biến nhất nhờ sự linh hoạt vượt trội.

1. Bản Chất Của Hợp Đồng Vĩnh Cửu

Về cơ bản, hợp đồng vĩnh cửu mô phỏng giao dịch đòn bẩy trên thị trường giao ngay (spot) nhưng không có ngày đáo hạn.

**Không Có Ngày Đáo Hạn:** Đây là điểm khác biệt lớn nhất. Bạn có thể giữ vị thế mua (long) hoặc bán khống (short) vô thời hạn, miễn là bạn duy trì đủ ký quỹ. Điều này loại bỏ nhu cầu phải "roll over" hợp đồng thường xuyên như Futures truyền thống.
**Mô Phỏng Giá Giao Ngay:** Mục tiêu của hợp đồng vĩnh cửu là theo sát giá giao ngay của tài sản cơ sở.

2. Cơ Chế Neo Giá: Phí Funding (Funding Rate)

Để đảm bảo giá hợp đồng vĩnh cửu không bị trôi quá xa so với giá giao ngay, một cơ chế độc đáo được sử dụng: Phí Funding (Phí Tài Trợ).

**Cách Hoạt Động:** Phí Funding được trao đổi trực tiếp giữa những người giữ vị thế mua và những người giữ vị thế bán. Nó không phải là phí giao dịch trả cho sàn.
**Tính Toán:** Phí này được tính toán dựa trên chênh lệch giữa giá hợp đồng vĩnh cửu và giá tham chiếu (thường là giá trung bình trên các sàn giao ngay).
**Ý Nghĩa:**

   *   Nếu giá Vĩnh cửu > Giá Giao Ngay (Thị trường đang lạc quan quá mức, nhiều người mua): Phí Funding dương. Người mua (long) trả phí cho người bán (short).
   *   Nếu giá Vĩnh cửu < Giá Giao Ngay (Thị trường đang bi quan quá mức, nhiều người bán): Phí Funding âm. Người bán (short) trả phí cho người mua (long).

Phí Funding là chi phí nắm giữ vị thế qua đêm trên hợp đồng vĩnh cửu. Nếu bạn giao dịch trong ngày hoặc sử dụng các chiến lược ngắn hạn như Scalping, ảnh hưởng của phí funding có thể không đáng kể, nhưng đối với các vị thế giữ qua nhiều ngày, nó trở thành một chi phí vận hành quan trọng.

3. Ưu Điểm Của Hợp Đồng Vĩnh Cửu

**Linh Hoạt Tối Đa:** Không bị ràng buộc bởi thời gian.
**Thanh Khoản Cao:** Do tính linh hoạt, Perp thường có khối lượng giao dịch cao hơn, dẫn đến spread (chênh lệch giá mua/bán) hẹp hơn.
**Dễ Dàng Cho Giao Dịch Đòn Bẩy Lớn:** Việc không có ngày đáo hạn giúp các chiến lược giao dịch đòn bẩy cao, vốn cần nắm giữ vị thế lâu hơn, trở nên khả thi hơn.

III. So Sánh Chi Tiết: Futures Truyền Thống vs. Perpetual Contracts

Để dễ hình dung, dưới đây là bảng so sánh các yếu tố kỹ thuật chính giữa hai loại hợp đồng này.

Đặc Điểm	Hợp Đồng Tương Lai (Futures)	Hợp Đồng Vĩnh Cửu (Perpetual)
Ngày Đáo Hạn	Có, ngày cố định	Không có (Vĩnh viễn)
Cơ Chế Chi Phí Nắm Giữ	Chênh lệch giá giữa các kỳ hạn (Contango/Backwardation)	Phí Funding (Funding Rate)
Tần Suất Thanh Toán Chi Phí	Khi hợp đồng đáo hạn hoặc khi "roll over"	Thường là mỗi 8 giờ (tùy sàn)
Mục Tiêu Giá	Hội tụ về giá giao ngay vào ngày đáo hạn	Neo sát giá giao ngay thông qua Phí Funding
Thanh Khoản	Phân tán giữa các kỳ hạn khác nhau	Tập trung cao độ vào hợp đồng tháng gần nhất
Độ Phức Tạp Chiến Lược	Cần quản lý việc chuyển đổi hợp đồng	Cần theo dõi Phí Funding thường xuyên
Tính Thanh Lý	Xảy ra khi đáo hạn hoặc khi ký quỹ không đủ	Chỉ xảy ra khi ký quỹ không đủ

1. Vấn Đề Về Ký Quỹ (Margin)

Dù là Futures hay Perpetual, việc quản lý ký quỹ là yếu tố sống còn. Cả hai đều sử dụng đòn bẩy, và sự khác biệt về cơ chế thanh lý thường nằm ở cách sàn tính toán Phí Funding (đối với Perp) hoặc sự thay đổi giá trị hợp đồng (đối với Futures).

Các nhà giao dịch cần hiểu rõ về Ký Quỹ Chéo (Cross Margin) và Ký Quỹ Cô Lập (Isolated Margin) vì chúng áp dụng cho cả hai loại hợp đồng, quyết định mức độ rủi ro bạn chấp nhận khi một lệnh bị thua lỗ.

2. Ảnh Hưởng Của Funding Rate Lên Chiến Lược Giao Dịch

Đối với người mới, việc bỏ qua Funding Rate trên hợp đồng vĩnh cửu là một sai lầm phổ biến.

**Vị Thế Mua (Long) Đắt Đỏ:** Khi thị trường quá hưng phấn, Funding Rate dương có thể khiến chi phí giữ lệnh mua qua đêm cao hơn nhiều so với việc sử dụng hợp đồng Futures truyền thống có chi phí "roll over" thấp hơn trong ngắn hạn.
**Cơ Hội Arbitrage:** Các nhà giao dịch chuyên nghiệp đôi khi tận dụng sự chênh lệch giữa giá Futures và giá Perpetual bằng cách sử dụng chiến lược chênh lệch giá (basis trading), trong đó Funding Rate đóng vai trò là chi phí tài trợ cho vị thế của họ.

IV. Lựa Chọn Công Cụ Phù Hợp Với Phong Cách Giao Dịch

Việc lựa chọn giữa Futures và Perpetual phụ thuộc hoàn toàn vào mục tiêu giao dịch và khung thời gian của bạn.

1. Khi Nào Nên Chọn Hợp Đồng Vĩnh Cửu (Perpetual)?

Perpetual là lựa chọn mặc định cho đa số nhà giao dịch tiền điện tử cá nhân vì tính tiện lợi và thanh khoản cao.

**Giao Dịch Trong Ngày (Intraday Trading):** Nếu bạn đóng tất cả các vị thế trước khi thị trường kết thúc ngày giao dịch, chi phí Funding Rate gần như không đáng kể.
**Scalping:** Các chiến lược siêu ngắn hạn như Scalping, tập trung vào việc bắt các biến động giá nhỏ trong vài phút, hưởng lợi từ spread hẹp và tính thanh khoản cao của Perp. Tham khảo thêm về Scalping en Futures để hiểu rõ hơn về kỹ thuật này.
**Giao Dịch Đòn Bẩy Cao:** Khi bạn muốn sử dụng đòn bẩy lớn và không muốn lo lắng về ngày đáo hạn.

2. Khi Nào Nên Chọn Hợp Đồng Tương Lai (Futures) Truyền Thống?

Futures truyền thống vẫn đóng vai trò quan trọng, đặc biệt trong các môi trường giao dịch tổ chức hoặc các chiến lược cụ thể.

**Bảo Hiểm Rủi Ro (Hedging) Dài Hạn:** Nếu một quỹ muốn bảo vệ danh mục nắm giữ BTC của họ trong vòng ba tháng tới, việc mua hợp đồng Futures đáo hạn ba tháng là giải pháp chính xác nhất, vì nó cố định giá bán trong tương lai.
**Chiến Lược Chênh Lệch Giá Giữa Các Kỳ Hạn:** Các nhà giao dịch chuyên nghiệp có thể giao dịch sự thay đổi của độ cong thị trường (term structure) bằng cách mua hợp đồng tháng gần và bán hợp đồng tháng xa hơn, hoặc ngược lại.
**Tránh Rủi Ro Funding:** Trong các giai đoạn thị trường cực kỳ biến động và Funding Rate đạt mức cực đoan (ví dụ: +0.05% mỗi 8 giờ), việc chuyển sang Futures truyền thống có thể giúp tránh được chi phí nắm giữ vị thế đắt đỏ đó.

V. Kết Luận: Nắm Vững Công Cụ Để Thành Công

Hợp đồng Tương lai (Futures) và Hợp đồng Vĩnh cửu (Perpetual) là hai trụ cột của thị trường phái sinh tiền điện tử. Futures mang lại sự chắc chắn về thời gian đáo hạn, lý tưởng cho việc bảo hiểm rủi ro có kỳ hạn. Ngược lại, Perpetual mang lại sự linh hoạt vô tận nhờ loại bỏ ngày đáo hạn, nhưng đi kèm với chi phí nắm giữ liên tục thông qua Phí Funding.

Là một nhà giao dịch, nhiệm vụ của bạn không chỉ là chọn loại hợp đồng nào đang "hot" mà là hiểu rõ cơ chế vận hành của chúng. Hãy luôn nhớ rằng, đòn bẩy khuếch đại cả lợi nhuận và thua lỗ, và việc quản lý rủi ro thông qua việc hiểu rõ ký quỹ và chi phí giao dịch (dù là Funding Rate hay chênh lệch giá kỳ hạn) là chìa khóa để tồn tại và phát triển bền vững trong thị trường tiền điện tử đầy biến động này.

Các sàn giao dịch Futures được khuyến nghị

Sàn	Ưu điểm & tiền thưởng Futures	Đăng ký / Ưu đãi
Binance Futures	Đòn bẩy lên tới 125×, hợp đồng USDⓈ-M; người dùng mới có thể nhận tới 100 USD voucher chào mừng, thêm 20% giảm phí spot trọn đời và 10% giảm phí futures trong 30 ngày đầu	Đăng ký ngay
Bybit Futures	Hợp đồng perpetual nghịch đảo & tuyến tính; gói chào mừng lên tới 5 100 USD phần thưởng, bao gồm coupon tức thì và tiền thưởng theo cấp bậc lên tới 30 000 USD khi hoàn thành nhiệm vụ	Bắt đầu giao dịch
BingX Futures	Copy trading & tính năng xã hội; người dùng mới có thể nhận tới 7 700 USD phần thưởng cộng với 50% giảm phí giao dịch	Tham gia BingX
WEEX Futures	Gói chào mừng lên tới 30 000 USDT; tiền thưởng nạp từ 50–500 USD; bonus futures có thể dùng để giao dịch và thanh toán phí	Đăng ký WEEX
MEXC Futures	Tiền thưởng futures có thể dùng làm ký quỹ hoặc thanh toán phí; các chiến dịch bao gồm bonus nạp (ví dụ: nạp 100 USDT → nhận 10 USD)	Tham gia MEXC

Tham gia cộng đồng của chúng tôi

Theo dõi @startfuturestrading để nhận tín hiệu và phân tích.