Hiểu Rõ Sự Khác Biệt Giữa Perpetual Và Futures Truyền Thống

Chào mừng các nhà giao dịch mới đến với thế giới năng động và đầy tiềm năng của thị trường hợp đồng tương lai tiền điện tử. Với tư cách là một chuyên gia giao dịch hợp đồng tương lai tiền điện tử, tôi hiểu rằng việc nắm vững các công cụ cơ bản là bước đầu tiên quan trọng nhất. Trong số các công cụ phái sinh phổ biến nhất, Hợp đồng Tương lai Vĩnh viễn (Perpetual Contracts) và Hợp đồng Tương lai Truyền thống (Traditional Futures) thường gây nhầm lẫn cho người mới.

Bài viết này sẽ đi sâu vào phân tích chi tiết, làm sáng tỏ những khác biệt cốt lõi, cơ chế hoạt động và những hàm ý chiến lược của hai loại hợp đồng này, giúp bạn đưa ra quyết định giao dịch sáng suốt hơn.

Giới Thiệu Tổng Quan Về Hợp Đồng Tương Lai

Hợp đồng tương lai (Futures) là một thỏa thuận pháp lý giữa hai bên để mua hoặc bán một tài sản cơ sở (ví dụ: Bitcoin, Ethereum) tại một mức giá đã định trước vào một ngày cụ thể trong tương lai. Mục đích chính của hợp đồng tương lai là phòng ngừa rủi ro (hedging) hoặc đầu cơ (speculation).

Trong thị trường tiền điện tử, hợp đồng tương lai cho phép các nhà giao dịch sử dụng đòn bẩy để kiểm soát một lượng lớn tài sản cơ sở chỉ với một khoản ký quỹ nhỏ.

Hợp Đồng Tương Lai Truyền Thống (Traditional Futures)

Hợp đồng tương lai truyền thống, thường được thấy trên các sàn giao dịch hàng hóa truyền thống (như CME Group), có một đặc điểm xác định và không thể thiếu: Ngày đáo hạn (Expiration Date).

Đặc Điểm Cốt Lõi Của Futures Truyền Thống

1. Ngày Đáo Hạn Cố Định: Đây là điểm khác biệt lớn nhất. Mỗi hợp đồng tương lai truyền thống có một ngày hết hạn cụ thể. Khi ngày này đến, hợp đồng phải được thanh lý (settled). Việc thanh lý này có thể diễn ra bằng cách giao hàng vật chất (trong thị trường hàng hóa truyền thống) hoặc thanh toán bằng tiền mặt (cash-settled), phổ biến hơn trong tiền điện tử.

2. Cơ Chế Thanh Toán: Khi đáo hạn, vị thế của nhà giao dịch sẽ tự động đóng. Nếu bạn đang giữ một hợp đồng mua (long), bạn sẽ nhận được lợi nhuận hoặc thua lỗ dựa trên sự chênh lệch giữa giá thực hiện (strike price) và giá thanh toán cuối cùng (settlement price).

3. Giá Cả và Sự Liên Kết Với Thị Trường Giao Ngay (Spot): Giá của hợp đồng tương lai truyền thống thường có mối quan hệ chặt chẽ với giá giao ngay, nhưng nó bị ảnh hưởng bởi chi phí nắm giữ (cost of carry) cho đến ngày đáo hạn.

Khi ngày đáo hạn gần kề, giá hợp đồng tương lai sẽ hội tụ (converge) về giá giao ngay.
Nếu giá hợp đồng cao hơn giá giao ngay, nó đang ở trạng thái Contango (phổ biến).
Nếu giá hợp đồng thấp hơn giá giao ngay, nó đang ở trạng thái Backwardation (ít phổ biến hơn trong crypto).

4. Chu Kỳ Đảo Hợp Đồng (Rolling Over): Vì hợp đồng có ngày hết hạn, các nhà giao dịch muốn duy trì vị thế của mình sẽ phải đóng hợp đồng cũ và mở một hợp đồng mới có ngày đáo hạn xa hơn. Quá trình này gọi là "đảo hợp đồng" (rolling over) và có thể phát sinh phí giao dịch hoặc chênh lệch giá (slippage).

Ví Dụ Minh Họa (Futures Truyền Thống)

Giả sử bạn mua một hợp đồng tương lai BTC/USD đáo hạn vào tháng 3 với giá 60.000 USD. Nếu đến ngày đáo hạn, giá BTC giao ngay là 62.000 USD, bạn sẽ nhận được khoản lợi nhuận tương ứng. Nếu bạn muốn tiếp tục giao dịch sau tháng 3, bạn phải đóng vị thế tháng 3 và mở một vị thế tháng 6.

Hợp Đồng Tương Lai Vĩnh Viễn (Perpetual Contracts)

Hợp đồng tương lai vĩnh viễn, được phổ biến rộng rãi bởi BitMEX và sau đó được các sàn giao dịch lớn như Binance và Bybit áp dụng, là một sự đổi mới quan trọng trong giao dịch tài sản kỹ thuật số.

Đặc Điểm Cốt Lõi Của Perpetual Contracts

1. Không Có Ngày Đáo Hạn: Đúng như tên gọi, hợp đồng vĩnh viễn không có ngày hết hạn. Bạn có thể giữ vị thế của mình miễn là bạn duy trì đủ ký quỹ, loại bỏ nhu cầu phải liên tục "đảo hợp đồng".

2. Cơ Chế Phí Tài Trợ (Funding Rate): Đây là cơ chế quan trọng nhất giúp Hợp đồng Vĩnh viễn neo giá của chúng gần với giá giao ngay. Vì không có ngày đáo hạn để giá hội tụ, thị trường sử dụng Phí Tài Trợ để khuyến khích hoặc trừng phạt các vị thế mua (long) hoặc bán (short) nhằm giữ giá hợp đồng tương lai gần với giá giao ngay (Index Price).

  *   Nếu giá Vĩnh viễn cao hơn giá giao ngay (thị trường tăng giá mạnh), những người giữ vị thế Long sẽ phải trả phí cho những người giữ vị thế Short. Điều này tạo áp lực bán và kéo giá Vĩnh viễn xuống gần giá giao ngay hơn.
  *   Nếu giá Vĩnh viễn thấp hơn giá giao ngay (thị trường giảm giá mạnh), những người giữ vị thế Short sẽ phải trả phí cho những người giữ vị thế Long. Điều này tạo áp lực mua và kéo giá Vĩnh viễn lên gần giá giao ngay hơn.

3. Thanh Lý Vị Thế: Vì không có ngày đáo hạn, vị thế chỉ bị đóng khi nhà giao dịch tự đóng hoặc khi ký quỹ của họ không đủ để duy trì vị thế (bị thanh lý do tỷ lệ ký quỹ duy trì không được đáp ứng).

4. Tính Linh Hoạt Cao: Sự vắng mặt của ngày đáo hạn mang lại sự linh hoạt vượt trội cho các nhà giao dịch muốn nắm giữ vị thế trong thời gian dài mà không cần lo lắng về việc đảo hợp đồng. Điều này đặc biệt hấp dẫn đối với các chiến lược giao dịch trung và dài hạn, hoặc những người muốn tận dụng đòn bẩy trong thời gian dài.

Để hiểu rõ hơn về cách thức hoạt động của các hợp đồng vĩnh viễn trên một sàn giao dịch cụ thể, bạn có thể tham khảo tài liệu về Bybit Perpetual Contracts.

Bảng So Sánh Chi Tiết: Perpetual vs. Traditional Futures

Để dễ dàng hình dung, dưới đây là bảng so sánh các yếu tố khác biệt chính giữa hai loại hợp đồng này:

Tính năng	Hợp Đồng Tương Lai Vĩnh Viễn (Perpetual)	Hợp Đồng Tương Lai Truyền Thống (Traditional)
Ngày Đáo Hạn	Không có (Vô thời hạn)	Có (Ngày cố định)
Cơ chế neo giá	Phí Tài Trợ (Funding Rate)	Hội tụ giá khi đáo hạn
Thanh lý vị thế	Do ký quỹ không đủ hoặc đóng thủ công	Tự động vào ngày đáo hạn
Chi phí nắm giữ	Phí Tài Trợ (có thể dương hoặc âm)	Chi phí nắm giữ được tính vào giá hợp đồng (Contango/Backwardation)
Quản lý vị thế	Đơn giản, không cần đảo hợp đồng	Cần phải đóng và mở hợp đồng mới (Rolling Over)
Phù hợp với	Giao dịch dài hạn, đầu cơ xu hướng	Phòng ngừa rủi ro theo chu kỳ, giao dịch chênh lệch giá giữa các kỳ hạn

Phân Tích Sâu Về Phí Tài Trợ (Funding Rate)

Phí Tài Trợ là trái tim của Hợp đồng Vĩnh viễn. Nó là cơ chế tự điều chỉnh đảm bảo rằng giá hợp đồng Vĩnh viễn không bị trôi dạt quá xa so với giá giao ngay.

1. 1. Công Thức và Ý Nghĩa

Phí Tài Trợ thường được tính và thanh toán định kỳ (ví dụ: 8 giờ một lần trên nhiều sàn).

Công thức cơ bản thường bao gồm hai yếu tố:

1. **Khoảng cách giá (Premium/Discount Rate):** Sự khác biệt giữa giá hợp đồng Vĩnh viễn và giá giao ngay (Index Price). 2. **Lãi suất (Interest Rate):** Một yếu tố cố định hoặc thay đổi nhỏ.

Khi bạn thấy Phí Tài Trợ là dương (+0.01%), điều đó có nghĩa là:

Người Long phải trả phí cho người Short.
Điều này ngụ ý rằng tâm lý thị trường đang nghiêng về phía Long, và giá Vĩnh viễn đang cao hơn giá giao ngay.

Khi bạn thấy Phí Tài Trợ là âm (-0.02%), điều đó có nghĩa là:

Người Short phải trả phí cho người Long.
Điều này ngụ ý rằng tâm lý thị trường đang nghiêng về phía Short, và giá Vĩnh viễn đang thấp hơn giá giao ngay.

Đối với các nhà giao dịch sử dụng đòn bẩy cao, Phí Tài Trợ có thể là một chi phí đáng kể nếu họ giữ vị thế trong thời gian dài khi thị trường đang có xu hướng mạnh mẽ (ví dụ: giữ Long khi Phí Tài Trợ dương cao liên tục).

Hàm Ý Chiến Lược Cho Nhà Giao Dịch Tiền Điện Tử

Việc lựa chọn giữa Perpetual và Futures truyền thống phụ thuộc hoàn toàn vào mục tiêu giao dịch, khung thời gian và chiến lược quản lý rủi ro của bạn.

1. 1. 1. Chiến Lược Giao Dịch Ngắn Hạn (Scalping và Day Trading)

Đối với các chiến lược giao dịch tần suất cao, lướt sóng (scalping) hoặc giao dịch trong ngày, Hợp đồng Vĩnh viễn thường là lựa chọn ưu tiên.

**Ưu điểm của Perpetual:** Không cần lo lắng về ngày đáo hạn. Bạn có thể giữ vị thế trong vài phút hoặc vài giờ mà không bị gián đoạn bởi việc đáo hạn. Các chiến lược Scalping strategies for crypto futures hoạt động hiệu quả nhất trên thị trường Vĩnh viễn vì tính thanh khoản và sự liên tục của nó.
**Nhược điểm:** Phí Tài Trợ có thể là một chi phí nhỏ nếu bạn giữ vị thế qua nhiều lần tính phí, mặc dù đối với giao dịch trong ngày, điều này thường không đáng kể.

1. 1. 2. Chiến Lược Giao Dịch Trung và Dài Hạn

Đối với những nhà giao dịch muốn nắm giữ xu hướng trong nhiều tuần hoặc nhiều tháng:

**Perpetual:** Nếu bạn tin rằng xu hướng sẽ tiếp tục và sẵn sàng chấp nhận rủi ro Phí Tài Trợ biến động, Perpetual là lựa chọn đơn giản hơn do không cần đảo hợp đồng. Tuy nhiên, nếu thị trường có xu hướng tăng mạnh trong thời gian dài, chi phí Phí Tài Trợ dương có thể ăn mòn lợi nhuận đáng kể.
**Futures Truyền Thống:** Cung cấp sự chắc chắn về chi phí nắm giữ thông qua giá hợp đồng. Bạn biết chính xác chi phí của mình cho đến ngày đáo hạn. Tuy nhiên, bạn phải có kế hoạch rõ ràng về thời điểm và cách thức bạn sẽ thực hiện việc đảo hợp đồng.

1. 1. 3. Phòng Ngừa Rủi Ro (Hedging)

Trong môi trường phòng ngừa rủi ro, Futures truyền thống có thể hấp dẫn hơn đối với các tổ chức lớn vì chúng thường được niêm yết trên các sàn giao dịch được quản lý chặt chẽ hơn và có ngày đáo hạn xác định, phù hợp với các chu kỳ kế toán hoặc quản lý rủi ro cố định.

Tuy nhiên, trong thị trường crypto, Hợp đồng Vĩnh viễn vẫn được sử dụng rộng rãi để phòng ngừa rủi ro vì tính thanh khoản cao và khả năng sử dụng đòn bẩy linh hoạt.

1. 1. 4. Đánh Giá Hiệu Suất Giao Dịch

Các nhà giao dịch chuyên nghiệp thường theo dõi bảng xếp hạng hiệu suất để học hỏi từ những người giỏi nhất. Việc so sánh hiệu suất giữa các loại hợp đồng có thể cung cấp cái nhìn sâu sắc, mặc dù các bảng xếp hạng như Binance Futures Leaderboard thường tập trung vào các hợp đồng Vĩnh viễn do tính phổ biến của chúng.

Rủi Ro Thanh Lý: Điểm Chung và Khác Biệt

Cả hai loại hợp đồng đều sử dụng cơ chế ký quỹ (Margin) và có nguy cơ bị thanh lý nếu thị trường đi ngược lại dự đoán của bạn và mức ký quỹ duy trì (Maintenance Margin) không được đáp ứng.

**Thanh lý Perpetual:** Xảy ra khi giá thị trường chạm đến mức thanh lý của bạn. Phí Tài Trợ tích lũy không trực tiếp gây ra thanh lý, nhưng nó ảnh hưởng đến số dư ký quỹ khả dụng, gián tiếp làm tăng rủi ro thanh lý nếu bạn không bổ sung ký quỹ.
**Thanh lý Traditional Futures:** Về mặt lý thuyết, nếu bạn giữ hợp đồng đến ngày đáo hạn, bạn sẽ được thanh toán cuối cùng. Tuy nhiên, nếu bạn sử dụng đòn bẩy và giá di chuyển mạnh trước ngày đáo hạn, sàn giao dịch có thể yêu cầu ký quỹ bổ sung (Margin Call) hoặc thanh lý vị thế của bạn để tránh rủi ro thanh toán vào ngày đáo hạn.

Kết Luận: Lựa Chọn Nào Là Tốt Nhất?

Đối với đa số nhà giao dịch cá nhân tham gia vào thị trường tiền điện tử ngày nay, **Hợp đồng Tương lai Vĩnh viễn (Perpetual Contracts) là sản phẩm mặc định và phổ biến nhất**. Chúng cung cấp sự linh hoạt, thanh khoản cao và loại bỏ sự phiền toái của việc phải quản lý ngày đáo hạn.

Tuy nhiên, điều quan trọng là phải hiểu rằng sự linh hoạt này đi kèm với cơ chế Phí Tài Trợ độc đáo mà bạn phải theo dõi cẩn thận. Nếu bạn là một tổ chức hoặc một nhà giao dịch muốn cố định chi phí nắm giữ trong một khung thời gian cụ thể, Hợp đồng Tương lai Truyền thống vẫn là một công cụ phòng ngừa rủi ro mạnh mẽ.

Lời khuyên cuối cùng của tôi là: Hãy bắt đầu với Hợp đồng Vĩnh viễn trên một tài khoản demo hoặc với số vốn nhỏ để làm quen với cơ chế Phí Tài Trợ. Khi bạn đã nắm vững cách thị trường hoạt động và tâm lý giao dịch, bạn có thể tự tin mở rộng sang các công cụ phái sinh khác.

Các sàn giao dịch Futures được khuyến nghị

Sàn	Ưu điểm & tiền thưởng Futures	Đăng ký / Ưu đãi
Binance Futures	Đòn bẩy lên tới 125×, hợp đồng USDⓈ-M; người dùng mới có thể nhận tới 100 USD voucher chào mừng, thêm 20% giảm phí spot trọn đời và 10% giảm phí futures trong 30 ngày đầu	Đăng ký ngay
Bybit Futures	Hợp đồng perpetual nghịch đảo & tuyến tính; gói chào mừng lên tới 5 100 USD phần thưởng, bao gồm coupon tức thì và tiền thưởng theo cấp bậc lên tới 30 000 USD khi hoàn thành nhiệm vụ	Bắt đầu giao dịch
BingX Futures	Copy trading & tính năng xã hội; người dùng mới có thể nhận tới 7 700 USD phần thưởng cộng với 50% giảm phí giao dịch	Tham gia BingX
WEEX Futures	Gói chào mừng lên tới 30 000 USDT; tiền thưởng nạp từ 50–500 USD; bonus futures có thể dùng để giao dịch và thanh toán phí	Đăng ký WEEX
MEXC Futures	Tiền thưởng futures có thể dùng làm ký quỹ hoặc thanh toán phí; các chiến dịch bao gồm bonus nạp (ví dụ: nạp 100 USDT → nhận 10 USD)	Tham gia MEXC

Tham gia cộng đồng của chúng tôi

Theo dõi @startfuturestrading để nhận tín hiệu và phân tích.